انتخاب مخزن نگهداری سیالات شیمیایی
هنگام خرید مخزن نگهداری سیالات شیمیایی توجه به عواملی نظیر: جنس بدنه، تناسب با ماده موردنظر در درازمدت و کوتاه‌مدت، قیمت، ابعاد، فرم و… بسیار ضروریست. تولید کنندگان مواد شیمیایی و همچنین صنایع سنگین و نیمه سنگین از مواد شیمیایی مختلفی استفاده می کنند که ذاتاً خورنده هستند و درحقیقت تصور صنعتی که از هیچ ماده شیمیایی استفاده نکند، تقریباَ محال است. بنابراین متناسب با مواد و سیالاتی که در هر صنعت مورد استفاده قرار میگیرند، بایستی به انتخاب و خرید مخزن نگهداری سیالات شیمیایی اقدام نمود.
فارغ از مبحث نگهداری، استفاده مکرر از مواد شیمیایی در صنایع سرتاسر جهان، چالشهای مهمی را در مورد حمل و نقل و ایمنی اینگونه سیالات نیز بوجود آورده است. زیرا عدم رعایت استانداردها در هنگام ذخیره‌سازی و حمل سیالات شیمیایی/اسیدی و نشت آنها از مخازن نگهداری، ممکنست آسیبهای وحشتناکی را بر سلامت کارگران و پیکره‌ی طبیعت بوجود آورد. بعنوان مثال برای جابجایی مطمئن اسیدها میتوان از تانکر حمل اسید استفاده نمود. و یا در مسافت‌های طولانی، تانکرهای دارای همزن بهترین انتخاب ممکن خواهند بود.
نکات کلی خرید مخزن نگهداری مواد شیمیایی
قبل از انتخاب تانکرهای ذخیره سازی سیالات شیمیایی، باید چندین فاکتور مهم را در نظر بگیرید. چراکه واحدهای نگهداری مواد شیمیایی دارای سبکها، جنسها، فرم‌ها، ویژگیهای عملیاتی و اندازه‌های مختلف هستند. ذیلاَ به چند نکته برای انتخاب بهترین مخازن نگهداری مواد شیمیایی اشاره خواهیم نمود:
- آنالیز ابتدایی: هدف و کاربردهای اصلی موردنیازتان را در نظر بگیرید.
- مورد استفاده: کاربرد مورد نظر مخازن را پیدا کنید. آیا به تانکر صرفاَ برای ذخیره سازی نیاز دارید؟ یا بمنظور پردازش و حمل و نقل؟.
- مکان: هنگام تصمیم‌گیری در مورد خرید و محل قراردادن مخزن ذخیره، باید محدوده دما، فشار و عوامل خارجی سایت را شناسایی کنید.
- هزینه: بودجه خود را با برنامه مورد نظرتان مقایسه کنید. برای تعیین اینکه آیا اجاره در مقابل خرید مقرون به صرفه‌تر است، مدت زمان ذخیره‌سازی خود را آنالیز کنید. بهترست فهرستی از ویژگیهای اضافی مختص صنعت خود که ممکن‌است به آنها نیاز داشته باشید، تهیه کنید. بطورکلی تانکرهای پلیمری اقتصادی‌تر از مخزنهای فلزی هستند. اما بیاد داشته باشید که قیمت خرید مخزن گالوانیزه نیز ارزانتر از مدلهای از جنس استیل می‌باشد.
- نوع مخزن: سازندگان مخزن به ذخیره‌سازی مجموعه وسیعی از محلول‌ها و مواد شیمیایی و اسیدی توجه میکنند. بنابراین باید قبل از خرید مخزن ذخیره‌سازی مواد شیمیایی، ایده خوبی از آنچه به دنبال آن هستید داشته باشید.
- نوع مواد شیمیایی و اسیدی: انواع مواد شیمیایی و اسیدهایی که با آنها کار خواهید کرد، یکی از مهمترین فاکتورهای موثر در انتخاب مخزن اسید است. هر اسید دارای خواص متفاوتی است و واکنشهای متفاوتی با محیط ذخیره‌سازی و محیط اطراف دارد.
اگر به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، پیروی از دستورالعمل‌های ذخیره سازی مواد شیمیایی EHSO میتواند مفید باشد. ضمن اینکه کارشناسان گروه صنعتی سازآب نیز همواره آماده ارائه انواع مشاوره‌های تخصصی در زمینه خرید انواع مخزن اف آر پی frp، استیل، پلی‌پروپیلن و… می‌باشند.
انتخاب تانکر ذخیره سازی بر اساس فرم
خرید انواع مخزن شیمیایی میتواند بسته به محدودیتهای فضایی، توجه به فرم تانکرها را نیز پراهمیت نماید:
- عمودی: چنانچه به ظرفیتهای زیادی نیاز داشته و محدودیت متراژی عرضی داشته باشید، تانکرهای عمودی در اولویت قرار میگیرند.
- افقی: هرگاه محدودیت عرضی وجود نداشته و به ذخیره مواد شیمیایی در مقدار کم احتیاج دارید.
- ته قیفی: برای ذخیره سازی سیالات شیمیایی گرانقیمتی که تا ذره‌ی آخر بایستی تخلیه شده و غلیظ باشند.
- کتابی: مناسب آپارتمانهای چندین واحده که به‌شدت با کمبود فضای عرضی مواجه می‌باشند و نیاز به تانکرهای مجزا دارند.
- مکعبی: مختص نگهداری آب و ذخیره سیالاتی که حساسیت ظرفیتی بالایی دارند. زیرا در ابعاد همسان، جایدهی ظرفیتی بیشتری نسبت به گونه‌های استوانه‌ای خواهند داشت.
- پنلی: علاوه بر ذخیره‌سازی استاندارد آب در ظرفیتهای بسیار بالا، مناسب برای مکانهایی هستند که دارای محدودیتهای ابعادی نامنظم می‌باشند. بدین معنی کع با استفاده از پنلها، میتوان به ساخت مخازنی با شکلهای ابعادی خاص اقدام نمود.
آیا قیمت، مهمترین اولویت برای خرید مخازن شیمیایی است؟
برخی از کارفرمایان، تحت هر شرایطی قیمت را بعنوان مهمترین عامل برای خرید تجهیزات صنعتی در نظر میگیرند. اما این توصیه را از ما بپذیرید که: حداقل در خرید انواع مخازن نگهداری سیالات شیمیایی، هزینه را در اولویت اول قرار ندهید. بلکه میزان تناسب ماده با جنس مخزن در مقاطع زمانی کوتاه/و بلند، بایستی تجزیه و تحلیل شود. چنانکه برخی از مخازن ارزان قیمت، ممکن است در ابتدا پرسود به نظر برسند. اما احتمالاَ در دراز مدت قادر به ارائه آنچه شما نیاز دارید، نباشند!!.
نکته: کیفیت ساخت، درزگیری و عایق بندی تانکرها نیز همواره برای انجام بهترین انتخاب ممکن، بایستی انالیز شود.
نیاز صنایع بزرگ به انواع تانکرهای نگهداری و حمل
صنایع بزرگ سنگین و نیمه سنگین ایران و جهان، همواره استفاده از انواع مخازن نگهداری و حمل سیالات شیمیایی را در دستور کار قرار داده‌اند. به‌جهت آشنایی هرچه بیشتر شما عزیزان، به چندین صنعت پراهمیت که از مشتریان پر و پاقرص مخزنهای شیمیایی هستند اشاره خواهیم داشت:
- پتروشیمی‌ها و کاربری‌های پالایشگاهی:
پالایشگاه ها از پروپان، گاز طبیعی مایع، فرآورده های نفتی (بنزین، گازوئیل)، نفت خام و سایر مواد شیمیایی استفاده میکنند. بنابراین نیاز به ذخیره سازی دقیق اینگونه سوختهای فسیلی احساس میشود.
- تولید کنندگان محصولات شوینده و فرآورده‌های بر پایه‌ی اسید:
غالباَ از اسید نیتریک صنعتی با غلظت تا 30 درصد و و اسید سولفوریک تا دمای 75 درجه سانتیگراد به وفور استفاده میشود. بنابراین استفاده از تانکرهای پلی اتیلنی، کاملاَ مجاز خواهد بود. البته برخی از مخازن پلاستیکی در کوتاه مدت مفید خواهند بود؛ اما ممکن است به زودی بی‌فایده شوند. به‌عنوان مثال، مخازن ذخیره اسید هیدروکلریک ممکن است برای ذخیره سود سوزآور به دلیل تفاوت در سطح pH آنها، مناسب نباشد. بی دقتی در شناخت نوع و غلظت اسید، میتواند منجر به خرید مخزن ذخیره سازی اشتباه شود.
- سازندگان مواد شیمیایی ترکیبی و ترکیبات انفجاری:
اینگونه تولید کنندگان معمولاَ در کنار استفاده از مخزنهای PE برای ذخیره عناصر شیمیایی با غلظت کم، از تانکرهای GRP و استیل نیز بهره میگیرند. تانکرهای فایبرگلاس و استیل در مقابل اسیدها و مواد شیمیایی پرغلظت، مقاومت کم‌نظیری از خود ارائه میکنند. البته برای نگهداری آندسته از عناصر غلیظی که در پی مجاورت با فلزات، قادر به آزادسازی هیدروژن سمی هستند، استفاده از مخازن استیل مجاز نخواهد بود!
- کارخانه‌های رنگسازی و رنگرزی:
تولید کنندگان رنگ از انواع مختلفی از پلیمرهای لاتکس در فرآیند تولید استفاده میکنند.
- شرکتهای خودروسازی:
سازندگان خودرو به ذخیره سازی طیف گسترده‌ای از اسیدها، روان کننده ها و پوشش‌ها نیاز دارند.
- صنایع غذایی/لبنی.
انتخاب مخزن نگهداری برای صنایع غذایی و لبنی
شرکت های فرآوری مواد غذایی به نگهداری مواد نگهدارنده، افزودنی ها و غیره نیاز خواهند داشت. بدلیل تأثیرگذاری بالا بر روی سلامت مواد غذایی و انسانها، صنایع غذایی باید حتماَ از مخازن دارای استاندارد فودگرید (FOOD GRADE) استفاده کنند. تانکرهای PE و مخزن پلی پروپیلن، از جمله تانکهای دارای استاندارد فودگرید هستند. ضمن اینکه پس از خارجسازی مواد اولیه از تانکرها، تست و فرآوری مواد غذایی بسیار حائز اهمیت است تا سلامت آنها تأیید شود. (به کمک سیستم‌های مختلف فرآوری همچون دستگاه پاستوریزاتور، سیستم فرش تست، تجهیزات تشخیص دز آلودگی مواد غذایی، دستگاه سنجش کیفیت روغن خوراکی و…)
غالباَ صنایع غذایی برای ایجاد محلولهای قابل مصرف و ترکیب مواد با یکدیگر به انواع تانکر:
- استیل،
- فایبرگلاس
- و گالوانیزه
نیز برای ذخیره سازی استاندارد آب شرب نیاز دارند.
اهمیت مد نظر قراردادن ایمنی در خرید مخازن نگهداری مواد شیمیایی
ابعاد مخازن ذخیره مواد شیمیایی به طور کلی از دستورالعمل‌های طراحی پیروی میکند که به جلوگیری از خطرات بهداشتی و محیطی منجر میشود. ویژگیهای زیر به ایمن نگه داشتن تانکرهای تجاری کمک میکند:
- دو جداره؛ برای جلوگیری از نشت در صورت آسیب دیدن دیواره داخلی
- مانیتورهای مربوط به حریق، سنسورهای کنترل و سیستم های حفاظتی
- علائم و هشدارهای واضح
- فاصله کافی بین دو مخزن در صورت وجود حالت چند ساختاری
- شیرهای فشار شکن و دمنده
- عایق
- دریچه های قطع کننده اتوماتیک.
انتخاب مخازن دارای علائم هشدار
یک مخزن نگهداری سیالات شیمیایی مناسب، بایستی دارای علائم هشدار مختلف باشد. بنابراین در هنگام خرید و کار با تانکرهای نگهدارنده‌ی مواد خاص، توجه به علائم الزامیست. طبق الزامات OSHA Chemical Labeling Requirements، 9 علامت هشدار وجود دارد که باید برای نگهداری مواد شیمیایی از آنها استفاده کنید. آنها عبارتند از:
- خطر سلامتی: علامت خطر برای سلامتی نشان میدهد که محتوا شامل عوامل سرطان‌زا یا موادی است که ممکن است منجر به خطرات تنفسی، مزمن یا تولید مثل شود.
- شعله: درصورت نگهداری مواد قابل اشتعال، خود اشتعال یا مواد شیمیایی که گاز قابل احتراق ساطع میکنند، باید از علامت شعله استفاده کنید.
- علامت تعجب: پوستر تعجب نشان دهنده یک محصول مخدر یا محرک است. (که ممکن است روی پوست، چشم یا دستگاه تنفسی شما تأثیر بگذارد)
- سیلندر گاز: علامت سیلندر گاز، نشان می دهد نشان میدهد که شما آمونیاک، نیتروژن مایع و غیره را تحت فشار بالا ذخیره می‌کنید.
- خوردگی: این علامت بسیار مهم است. بطوریکه به برجسته کردن مواد شیمیایی که پوست شما را میسوزاند یا باعث آسیب به چشم و باعث پوسیدگی فلزات میشود، کمک میکند.
- انفجار بمب: علامت انفجار، نشان دهنده‌ی مواد فرار و خود واکنش‌دهنده مانند پراکسیدهای آلی است. اینگونه سیالات درون مخزن نگهداری فایبرگلاس، حتی بدون قرار گرفتن در معرض هوا، خطر انفجار خواهند داشت.
- شعله بیش از دایره: وقتی در مخازن ذخیره شما مواد اکسید کننده وجود دارد، باید از علامت شعله روی دایره برای نشان دادن مواد شیمیایی که به سوختن کمک میکنند استفاده نمایید.
- جمجمه و استخوان‌های متقاطع: مواد شیمیایی با خطر سمیت حاد دارای علامت جمجمه و استخوان های متقاطع هستند. (مانند سموم، سرب و غیره)
- خطر زیست محیطی: علامت خطر محیطی، شامل موادی است که برای حیات وحش/و آبزیان مضر هستند.
خطرات زیست محیطی با انتخاب مخازن IBCs
بسیاری از تولیدکنندگان مواد شیمیایی که فاضلاب را در تانک های سپتیک تصفیه می کنند؛ و یا مواد شیمیایی مانند اسید هیدروکلریک و کاستیک کدا را ذخیره میکنند، از ظروف حجم متوسط (IBCs) استفاده می کنند. نگهداری مواد شیمیایی در تانکرهای با ظرفیت میان‌رده:
- گران،
- ناکارآمد و
- زمان بر
است. IBCs ها تقریباً 1000 لیتر ظرفیت دارند و بنابراین نیاز به بارگیری و تخلیه مکرر دارند. فلذا این تانکرها کارگران را در معرض خطر قرار داده و همواره خطرات نشتی را به همراه دارند. درمقابل، مخازن شیمیایی صنعتی یکپارچه به شما کمک میکنند تا بیش از 5000 گالن (18000 لیتر) را پر کنید. البته مخزنهای پنلی، امکان ذخیره‌سازی ظرفیتهای نامحدودی را تضمین خواهند کرد. کاهش تعداد IBC های مورد نیاز، خطرات آلودگی را کاهش داده و شرایط کار ایمن‌تر را ارتقا میدهد.
استفاده مکرر از مواد شیمیایی در IBC ها و مخازن نگهداری پلاستیکی کوچکتر ممکن است کارگران را در معرض بخارات سمی، سوختگی اسیدی و سایر خطرات سلامتی قرار دهد.
لزوم کدگذاری رنگی و بین المللی تانکرها
هنگام خرید تانکرهای آب صنعتی و مخازن ذخیره مواد شیمیایی (اعم از خرید مخزن استیل و…)، به سیستم رنگ بندی (برای طبقه بندی ذخیره‌سازی مواد شیمیایی) توجه نمایید. طبق تصویب انجمن ملی حفاظت از آتش (NFPA):
- رنگ قرمز اشتعال پذیری،
- زرد نشان دهنده واکنش پذیری،
- آبی برای استانداردهای سلامتی و
- رنگ سفید نشان دهنده خطرات تماس است.
تست کیفیت یک مخزن پیش از خرید
طبق استاندارد ASTM D-1998، انواع مخزن پلی اتیلن، پلی پروپیلن و…، مانند مخازنی که برای نگهداری مواد شیمیایی استفاده میکنیم، باید دارای ویژگیهای زیر باشند:
- ثبات در دیواره های مخزن
- قدرت ضربه بالا
- یکپارچگی ساختاری کلی.
همچنین برای تست کیفیت تانکرهای ذخیره مواد شیمیایی، میتوانید:
- آزمایش های بازرسی،
- تست‌های ریزش
- و آزمایشهایی برای تشخیص نشتی
انجام دهید. ضمناَ قادرید از چک لیست برای بررسی کیفیت استفاده کنید. توصیه میشود پیش از انتخاب نهایی، مخازن نگهداری و حمل را از نظر مسائل رایج مانند ترکها، نشتی دریچه، استحکام ناحیه اتصالات و وضعیت منطقه مهار بررسی نمایید. امروزه مخازن پلاستیکی مدرن مجهز به پمپ‌های کنترل‌شده با حسگر، همزن، کویل‌های گرمایش، سنسورهای ایمنی و حتی راه پله‌ها برای دسترسی آسان هستند.
