مخزن ذخیره سازی آب باران، میتواند بواسطه‌ی اتصالات و لوله کشی خاص خود، آبهای ناشی از باران را از حوضه‌های سرریزگاه همچون پشت بام و سطوح وسیع و مرتفع دریافت کند. امروزه در تمام نقاط جهان از جمله ایران، موضوع نصب مخزن ذخیره آب باران بسیار جدی تلقی میشود. بطوریکه کارشناسان معتقدند یکی از راه‌های فرار از خشکسالی، آبرسانی به جمعیت رو به افزایش شهری و همچنین کاهش فشار به منابع آب طبیعت، «بازیابی و استفاده از آبهای ناشی از بارانها» می‌باشد.
استرالیا یکی از پیشتازترین کشورها در این زمینه بشمار میرود. بدلیل «کشاورزی و دامداری گسترده» و «فواصل زیاد مناطق از یکدیگر (عدم اجرای لوله‌کشی‌های طولانی)»، این کشور شدیداَ به نصب سیستمهای جمع آوری آبهای باران روی آورده است. چنانکه امروزه از هر 4 خانه استرالیایی، در 1 خانه از مخزن ذخیره آب باران استفاده شده است.
مخزن آب باران چیست؟
یک مخزن آب باران، آب باران را از یک حوضه آبریز (معمولاً پشت بام) جمع آوری می‌کند. این آبهای سرگردان بر روی پشت بام‌ها و دیگر سطوح مرتفع، از طریق ناودان به لوله‌ها و از طریق لوله‌های ورودی به داخل تانکهای ذخیره‌سازی پلی‌اتیلنی یا مخزن فایبرگلاس آب باران جریان می‌یابند. درصورت نیاز، آب باران از تانکر به نقاط مختلف استفاده از جمله:
- شیر آبیاری باغ،
- توالت‌ها،
- کارواش
- یا ماشین لباسشویی
توزیع می شود. امروزه در بسیاری از نقاط جهان، این مخازن به سیستمهای آب شیرین کن قدرتمندی مجهز شده‌اند. معمولاً برای توزیع آبهای باران به نقاط استفاده‌ی مخلتف، از یک پمپ بهره گرفته میشود. پمپ ممکن است به یک سوئیچ فشار یا سیستم کنترل دیگری متصل گردد تا از ثابت و قابل اعتماد بودن فشار آب اطمینان حاصل شود. پس از پر شدن تانکرها، دو حالت قابل پیش بینی است:
- اگر در منطقه‌ای بسیار پرباران زندگی میکنید، میتوانید از دو مخزن ذخیره آب باران استفاده کنید. پس از پرشدن تانکر اول، به جای انتقال آب مازاد به سیستمهای زهکشی روانآب، آبهای مازاد به تانکر دوم انتقال می‌یابند. (میزان ذخیره سازی بیشتر و حرفه‌ای تر)
- چنانچه از یک مخزن پلی اتیلن/GRP/یا پلی پروپیلن آب باران بهره میگیرید، پس از پرشدن باید آب اضافی به سیستم زهکشی آب طوفان (ویا چاه‌های مناسب) سرازیر شود.
مزایای مخزن ذخیره آب باران
طی سال‌های اخیر برداشت نزولات جوی و نصب مخزن ذخیره آب باران، در راستای تلاش‌های آگاهانه خانوارها برای انجام سهم خود برای محیط زیست افزایش یافته است. اما آیا وجود این مخازن، به راستی به کاهش سیل و کاهش آلودگیهای آب منجر میشود؟!. شاید برایتان عجیب باشد، اما پاسخ مثبت است:
«بله؛ با نصب مخازن جمع آوری آب باران، بطور غیرمستقیم شاهد کاهش سیل‌ها/و کاهش آلودگی آبهای خواهیم بود».
برای توضیح هرچه بهتر این مسئله، بایستی بدانید که در صورت عدم ذخیره‌سازی نزولات جوی (باران، برف، تگرگ و…)، فشار بیشتری برای برداشت آب از منابع زیرزمینی و رودخانه‌ای بوجود می‌آید. این مسئله به:
- خشک‌تر شدن سفره‌های آب زیرزمینی و رودخانه‌ها؛
- و بالطبع آن ضعیف شدن ریشه گیاهان و درختان و خشک شدن زمین،
منجر میشود. درنتیجه درپی به راه افتادن روانآب‌ها و حجم زیاد آبهای کوهستانی، شاهد عدم مقاومت زمین و محیط و جاری شدن سیل‌های شدید خواهیم بود. البته نصب مخزن ذخیره آب باران، در کاهش آلودگی آبها نیز موثر خواهد بود. چنانکه آبهای اسیدی بارانها پس از فرود آمدن روی سقفها و روی زمین، به آبهای سطحی تبدیل میشوند که آلودگیهای زیادی را در مسیر حرکت، به خود جذب میکنند. نهایتاَ این آبهای آلوده میتواند از طریق منافذ زمین، به منابع آب زیرزمینی و رودخانه‌ها انتقال پیدا کند. این درحالیست که به‌لطف وجود سیستم های جمع آوری آب باران، از شدت آلودگی‌ها کاسته خواهد شد.
جنس مدل‌های مختلف مخازن ذخیره آب باران
انواع مخزن ذخیره آب باران بلحاظ متریال بدنه، غالباَ در 5 گروه مختلف تقسیم بندی میشوند:
- فولاد: نسل قدیمی‌تر تاتکرهای ذخیره آبهای ناشی از بارانها هستند که همواره خطر زنگ زدگی و پوسیدگی در آنها وجود داشت. چراکه آنها بدون روکش ضداکسایش بعنوان پوشش بدنه‌ی این مخازن قرار می‌گرفتند!. ضمن اینکه بسیار سنگین بودند و حمل و جابجایی آنها پردردسر بود.
- فلزات جدید ضدزنگ و روکشدار: پرچمدار مخازن فلزی و مقاوم ذخیره آب باران، مخزن استیل است که دارای خواص فوق العاده‌ای نظیر:
- ضدزنگ،
- بهداشتی بودن برای نگهداری آبها؛ و
- مقاومت ضربه ای و حرارتی بالا
می‌باشد. البته چنانچه بودجه مدنظرتان کمتر باشد، میتوانید به خرید مخزن گالوانیزه جمع آوری آب باران نیز اقدام نمایید. تانکهای گالوانیزه بواسطه‌ی وزن کم، مقاومت ضربه‌ای بالا و بخصوص قیمت بسیار عالیشان محبوب شده‌اند.
- مخزن ذخیره آب باران فایبرگلاس: فایبرگلاس اگرچه متریالی به‌مراتب گرانتر از پلی اتیلن است. اما همواره میتواند خاطری آسوده را برای صاحبان صنایع و مالکان اموال خصوصی به ارمغان بیاورد. درواقع چه در هنگام انتخاب تانکرهای نگهداری آبهای شرب و آب های باران و چه هنگام خرید مخزن اسید مناسب برای ذخیره‌سازی گونه‌های با غلظت بالا، فایبرگلس را بعنوان یک انتخاب مطمئن در ذهنتان داشته باشید.
- بتن: ساخت مخازن ذخیره آب باران با مصالح بنایی، همواره از سوی مردمان محلی سراسر جهان صورت میگرفته است. اگرچه بتن در برابر بارانهای حاوی ذرات اسیدی دارای ضعف‌هایی می‌باشد. اما هنوز نیز یکی از مهمترین انتخابهای مالکان خصوصی برای قرارگیری در حیاط خانه‌هاست. (این تانکرها را نمیتوان پس از اجرا/نصب، به ملک دیگری منتقل نمود!)
- پلاستیک فشرده؛ ولی ارزان قیمت: انواع مخزن پلی پروپیلن و پلی اتیلن، دردسترس‌ترین گزینه برای قرارگیری بعنوان مخزن ذخیره آب باران هستند. زیرا بسیار اقتصادی بوده، در ظرفیتهای مختلفی تولید میشوند و در عین حال، از همه لحاظ (ایستادگی ضربه‌ای، شیمیایی و دمایی) مقاومند.
موارد مصرف برای تانکر ذخیره آب باران
آبهای نگهداری شده در مخزن ذخیره آب باران، میتوانند در مواردی نظیر:
- آبیاری اراضی کشاورزی
- آبیاری باغ و محوطه
- شستشوی توالت‌ها،
- شستن لباس‌ها،
- کارواش (تجهیز به پمپ‌های فشار الزامیست)،
- و حتی شستشوی قالی و فرش‌ها،
مورد استفاده و مصرف قرار بگیرند. البته اینکه چقدر بتوانید آبها را ذخیره کنید نیز مهم است. درحقیقت بسته به عواملی نظیر:
- ظرفیت مخزن ذخیره آب باران،
- میزان آب بارانی که سقف شما میتواند جذب کند؛ و
- قابلیت برداشتن سقف مخازن در هنگام رگبارها و بارش‌های کوتاه‌مدت،
حجم ذخیره‌سازی شما برای استفاده در مصارف جانبی، مشخص میشود.
مهمترین ویژگی‌های مخزن ذخیره آب باران
- کاهش هزینه های قبض آب: وجود مخزن ذخیره آب باران، اتکا به لوله‌کشی آب شهری برای تامین آب موردنیاز خانوار را کاهش می‌دهد. شما به راحتی می توانید قبض آب خود را کاهش دهید. به‌خصوص اگر بتوانید از آب مخزن برای پرمصرف ترین کارها (در ساعات اوج مصرف) استفاده کنید.
- عالی برای محیط زیست: برداشت آب باران، فشار وارده به آبراه‌ها را کاهش می‌دهد که احتمال وقوع سیل محلی را کم می‌نماید. کاهش قابل توجه رواناب‌های سنگین طوفان، به آسیب کمتر، کاهش فرسایش خاک و میزان آلودگی پایینتر آبهای محلی منجر میشود. بطورکلی تانکهای ضدنشت همانند تانکر حمل اسید، فواید قابل توجهی برای حفظ محیط زیست دارند.
- عدم افت فشار آب شیرین: هرچقدر افراد بیشتری از سیستم مخزن آب باران استفاده کنند، تقاضا برای استفاده از مخازن شهری یا سدها کاهش می‌یابد. بنابراین شرایط دسترسی عموم مردم به آب شیرین در فصول خشک، بدون افت فشار فراهم میشود.
- انعطاف‌پذیری بیشتر برای آبیاری: وجود تانکرهای ذخیره سازی آب باران، خبر خوبی برای باغهای شما هستند. درحقیقت بزرگترین مزیت اینست که بتوانید از آبهای موجود در سیستم جمع آوری آب باران، در طول محدودیت‌های آبی دولتی استفاده کنید.
- آب خالص‌تر: آب باران برداشت شده، برای تمیز کردن ماشین‌ها و شیشه‌ها ایده آل هستند. زیرا بهتر کف می‌کند. بخاطر داشته باشید که:
آب باران، نرم‌تر از آب لوله کشی است؛ چراکه محتوای معدنی کمتری دارد. نزولات جوی پیش از ذخیره شدن در مخزن آب باران، به طور طبیعی تقطیر میشوند و حاوی مواد معدنی و سایر ناخالصی هایی که معمولاً در آب لوله کشی وجود دارد، نیستند. (مانند کلسیم، منیزیم و آهن)
درنتیجه PH و میزان مواد جامد محلول آب باران نسبت به آبهای لوله کشی (بسته به منطقه شما)، بسیار کمتر است.
- تامین آب پشتیبان: اگر مخزن ذخیره آب باران خود را به سیستم برق وصل نکنید، همچنان میتواند به عنوان یک پشتیبان قابل اعتماد عمل کند. درمواقعی که:
- سطح آب کم یا محدود است؛
- یا اگر مشکلاتی با منبع اصلی وجود دارد،
داشتن یک منبع آب پشتیبان میتواند ارزشمند باشد. با جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران، میتوانید برای حوادث غیرمترقبه آماده شوید و در صورت نیاز، منبع آب را به راحتی در دسترس داشته باشید.
- به خانه شما ارزش می بخشد: خانه‌های دارای چاه و سیستمهای ذخیره آب باران، مشخصاَ گرانتر از ملکهای معمولی‌تر هستند. وجود مخزن ذخیره آب باران برای خانه‌ها در بسیاری از نقاط کم‌آب جهان از جمله استرالیا، یک آپشن ویژه محسوب میشود. علاوه بر این، تانکرهای آب باران نقش مهمی در افزایش بهره وری آب یک ملک ایفا میکنند. درنتیجه بسیاری از مشاورین املاک و مستغلات، آنها را به عنوان یک ویژگی برجسته معرفی میکنند.
سوبسیدهای دولتی برای خرید تانکر آب باران
بمنظور تشویق عموم مردم به نصب مخزن ذخیره آب باران، سوبسیدهای دولتی متعددی در اقصی نقاط جهان قرار داده شده است. بطورمثال در برخی ایالت‌ها و مناطق کشور آمریکا و استرالیا، صاحبان خانه ممکن است واجد شرایط تخفیف خرید تانکهای ذخیره آب باران (از طریق دولت ایالتی یا شورای محلی) شناخته شوند. چنین طرح‌هایی در جنوب شرقی کوئینزلند، قبلاً با 1000 دلار تخفیف با استقبال بسیار ویژه‌ای روبرو شده بود. دولت‌ها در واقع با ارائه این سوبسیدها و تشویق مردم به خرید مخزن ذخیره آب باران، هزینه‌های خود را در اموری نظیر:
- پالایش آبهای آلوده‌شده توسط سیل‌ها و روانآبهای سطحی،
- فشار به سیستمهای آب شرب شهری،
- تصفیه حجم بیشتر آب شیرین،
- بازسازی خسارتهای ناشی از سیل
و… کاهش می‌دهند.
تجهیزات پرفروش: مخزن تحت فشار
انتخاب مخزن ذخیره آب باران مناسب
عوامل زیادی میتوانند تعیین کنند که کدام سیستم جمع آوری آب باران برای خانه شما مناسبتر است. اول و مهمتر از همه، اندازه مخزن باید با:
- مقدار آب بارانی که قصد جمع آوری آن را دارید؛
- و اندازه ملک شما،
متناسب باشد. متریال تانکر نیز بسته به محل نصب موردنظرتان بایستی انتخاب گردد. بعنوان مثال مخازن ذخیره آب باران بتنی، پلی اتیلن دوجداره، PE 2 لایه تا 4 لایه، فایبرگلاس، پلی پروپیلن فشرده و البته مخزن اف آر پی FRP، غیرشفاف هستند. از آنجا که نور نمیتواند به آنها نفوذ کند، آنها قادرند آب باران را بدون رشد جلبک ذخیره کنند. (و همچنین منبع آب را خنک نگه دارند)
علاوه بر این، فضای موجود را اندازه گیری کنید و میزان استفاده مورد نظر خود را محاسبه کنید تا بهترین اندازه و موقعیت را تعیین کنید. سایر ویژگی هایی که باید در مورد آنها فکر کنید عبارتند از:
- محل قرارگیری ورودی و خروجی،
- آب و هوای منطقه شما (متوسط بارندگی)،
- کاربری عمومی یا خصوصی،
- اندازه سقف
- محدودیت فضا/مکان
- نوع سیستم فیلتراسیون
- و اینکه آیا مخزن دارای لوازم جانبی یا ضمانت های اضافی است یا خیر.
نهایتاَ تحقیق بر روی قیمت مخازن ذخیره آب باران که با بوجه شما متناسب باشد ضروریست.
محاسبه ظرفیت تانکر ذخیره آب باران
فرمول کلی برای اندازه گیری اندازه و ظرفیت مخزن ذخیره آب باران شما این است که مساحت سقف خود را در میانگین بارندگی در منطقه خود ضرب کنید. این نشان دهنده حداکثر مقدار آبی است که می توانید انتظار داشته باشید که دریافت نمایید. فرمول مربوطه به طور دقیق عبارتست از:
مقدار آب جذب شده = مساحت سقف شما x میانگین بارندگی در منطقه نصب تانکر ذخیره آب باران.
همچنین باید محاسبه کنید که خانه شما روزانه چه مقدار آب مصرف می کند. بدین دلیل که مشخص گردد چه مقدار از مقادیر مصرف شما میتواند توسط آب جذب‌شده‌ی شما پوشش داده شود.
چگونه یک مخزن ذخیره آب باران نصب کنیم؟
هنگامی که یک لوله کش یک بخش مناسب باغ را برای مخزن ذخیره آب باران شما انتخاب کرد، منطقه را آماده می‌کند. چنانکه از صاف و فشرده بودن زمین اطمینان حاصل می‌کند (اگر بصورت سطحی نصب گردد). هنگامیکه تانکر در جای خود قرار گرفت، لوله کش:
- لوله‌های ورودی و
- سرریز
را به مخزن متصل می کند و همچنین آنها را به لوله‌های پایین از سقف شما نیز متصل می‌نماید. آنها همچنین باید تانکر را محکم ببندند تا از هرگونه نشتی جلوگیری شود. سپس آنها یک سیستم فیلتراسیون مناسب نصب میکنند تا اطمینان حاصل شود که آب جمع آوری شده برای استفاده، تمیز و ایمن است. درادامه یک:
- پمپ و
- سیستم توزیع
راه اندازی می شود تا اطمینان حاصل شود که آب می تواند به راحتی در اطراف ملک شما قابل دسترسی و استفاده باشد. بهتر است با یک لوله‌کش مجاز یا نصاب ماهر مخزن آب باران مشورت کنید تا مطمئن شوید که فرآیند نصب شما تمام مقررات و استانداردهای مربوطه را رعایت می‌کند. حتی اگر نیازی به تایید شورا یا مسئولین محلی نباشد. این کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که سیستم شما به طور ایمن و کارآمد نصب شده است. در ایالات متحده، یک لوله‌کش دارای مجوز میتواند بین 80 تا 160 دلار در ساعت هزینه داشته باشد.
محصول پیشنهادی: فرمانتور استیل
